Theo lời kể của ông Hoàng Công Đơn, Phó Chủ tịch UBND xã Vĩnh Yên, ở mảnh đất Vĩnh Yên, hầu như bản nào cũng nuôi dê, trong đó, số hộ nuôi để bán thịt vào khoảng hơn 300. Anh Hoàng Văn Toàn cũng là một trong số đó. Được biết, anh Toàn vốn là người gốc Tày, sinh ra và lớn lên tại bản Khuổi Vèng, Vĩnh Yên. Ngay từ nhỏ anh đã “nghiện” xem chọi dê, cứ thấy dê chọi là trong lòng lại xốn xang khó tả. Và trong một dịp qua mảnh đất Xín Mần (Hà Giang), anh đã được “mục sở thị” một lễ hội chọi dê thực sự. Với một “con nghiện” chọi dê như anh, khoảnh khắc chứng kiến đó đã khiến ý tưởng đưa lễ hội này về địa phương trong anh bùng cháy. Trở về, anh đã gặp chính quyền địa phương và xin thử nghiệm sân chơi này, vừa giúp bà con giải trí sau những ngày mùa mệt nhọc, vừa thỏa mãn được cơn “nghiện” của những người mê thú chọi dê như anh.

 

Anh Toàn luyện cho những chú dê "ngón đòn" khi xung trận.

 

 

Trước đề nghị của anh Hoàng Văn Toàn, chính quyền địa phương xem đây như một phương án khả thi, vì chọi dê vừa là nét văn hóa đẹp, vừa là cơ hội giúp tái đàn dê cho dân và nếu có thể lồng ghép với các dịp lễ trong năm sẽ là cơ hội để Vĩnh Yên phát triển du lịch. Lễ hội chọi dê đầu tiên được tổ chức vào ngày 2/9/2013. “Sở dĩ chọn ngày này vì đây là ngày lễ lớn, ngày vui của cả nước và cũng là dịp tất cả mọi người được nghỉ ngơi. Lễ hội tổ chức vào ngày này sẽ thu hút được nhiều người quan tâm và nhân lên niềm vui chiến thắng gấp nhiều lần. Lễ hội chọi dê đầu tiên diễn ra vô cùng sôi nổi, tiếng hò hét, cổ vũ huyên náo cả một vùng, số vé bán ra hết sạch. Ban đầu chỉ là thử nghiệm sân chơi mới, nhưng không ngờ lại được huyện và bà con khen ngợi, ủng hộ. Trên huyện thậm chí đã làm văn bản ủng hộ, cấp phép tổ chức khiến chúng tôi vô cùng bất ngờ và vui mừng.”- ông Đơn cho biết.

Tò mò về người “khai sinh” lễ hội chọi dê ở Vĩnh Yên, chúng tôi đã tìm tới thăm khu nuôi dê của gia đình anh Hoàng Văn Toàn. Đó là một quả đồi khá lớn với hơn 20 con dê lớn, nhỏ. Theo như lời anh Toàn, nuôi dê không khó vì chúng ăn rau, cỏ sạch, ít mắc bệnh. Anh Toàn chỉ cho chúng tôi một chú dê to nhất đàn, với cặp sừng to, chắc khỏe và tự hào khoe: Đó là con dê đã giúp tôi có được giải Nhì trong lễ hội năm 2014. Dê thường nặng tầm 30 - 40 kg, nhưng con dê đó của tôi nặng gần 70 kg.

 

Chia sẻ về kinh nghiệm chọn dê, anh Toàn cho biết: Một con dê chọi được đánh giá là tốt thì phải đảm bảo các yếu tố: Bản thân con dê phải to, khỏe và cặp sừng cũng phải to, chắc, thẳng. Nếu sừng dê cong quá sẽ không tốt, vì khi chọi sẽ tự chọc vào người gây chấn thương cho dê. Trong quá trình nuôi cũng phải tập cho dê những “ngón đòn” để khi xung trận còn áp đảo đối phương. Chỉ vào một chú dê to khác trong đàn, anh Toàn cho chúng tôi biết thêm: Con dê đó tôi cũng mới mua về để chuẩn bị cho lễ hội chọi dê năm nay. Tôi đã phải lặn lội lên Bắc Hà, rồi sang Hà Giang mới tìm mua được con dê ưng ý. Giá bán dê chọi cũng “vô giá” bởi không thể mua theo cân mà chỉ nhìn dê để trả giá.

 

Bật mí về độ chịu chơi dê chọi trong vùng, ông Đơn nói: Ở Vĩnh Yên có rất nhiều “tay” chơi dê chọi. Để chọn được con dê chọi ưng ý, có người đã lặn lội hàng trăm km, đi mấy ngày đến nhiều địa phương chỉ để săn lùng những con dê tốt nhất. Ngoài anh Hoàng Văn Toàn, còn có anh Cổ Văn Chiến ở bản Pác Mạc cũng là một tay “ghiền” môn chọi dê với độ “chơi” không kém. Đàn dê của anh Chiến vào khoảng 30 con, anh đã quây cả quả đồi chỉ để nuôi thả dê. Anh Chiến chính là người đã giành giải Nhất trong hội thi chọi dê xã Vĩnh Yên năm 2014.

 

Hội chọi dê xã Vĩnh Yên đang tạo ra sức hút lớn không chỉ đối với những người có thú chơi dê chọi, mà còn với dân địa phương và du khách thập phương. Ngày càng có nhiều người tham gia vui chơi và cổ vũ khiến cho lễ hội thêm phần sôi động. Đặc biệt hơn nữa, ngay sau lễ hội chọi dê, người dân cũng như du khách có thể mua thịt dê chọi mang về. Đó thường là thịt của những chú dê bại trận. Theo như người dân, thịt dê chọi ngon hơn nên giá thành cũng cao hơn (giá một kg thịt dê thường vào khoảng 130.000 đồng, nhưng nếu là thịt dê chọi thì giá có thể lên tới 200.000 - 300.000 đồng, thậm chí 400.000 đồng và luôn đắt hàng).

 

Chọi dê không còn là cụm từ xa lạ với nhiều người, nhưng với người dân Vĩnh Yên thì lễ hội chọi dê được mở tại địa phương lại là điều vô cùng mới lạ và độc đáo. Giờ đây nuôi dê không chỉ để bán thịt, mà còn tạo ra một nét văn hóa mới. Là người theo sát 2 mùa tổ chức lễ hội chọi dê, ông Hoàng Công Đơn cho biết: Qua 2 mùa diễn ra lễ hội chọi dê, có thể thấy người “chơi” ngày càng đầu tư, chú trọng chất lượng dê mang đi chọi.

 

Nhờ đó, lễ hội ngày càng trở nên hấp dẫn, kịch tính, thu hút đông người đến xem và cổ vũ. Để mở ra hướng mới cho lễ hội chọi dê các năm tiếp theo, xã Vĩnh Yên sẽ cố gắng duy trì, phát triển để lễ hội này trở thành nét đẹp văn hóa riêng của vùng. Bắt đầu từ năm 2015, lễ hội chọi dê xã Vĩnh Yên sẽ được tổ chức vào ngày 11 tháng Giêng nhằm thu hút đông đảo hơn nữa người dân và du khách tới xem và tạo không khí hứng khởi đón chào năm mới. Đặc biệt hơn, năm nay là năm Ất Mùi, việc tổ chức lễ hội chọi dê đầu xuân sẽ có thêm nhiều ý nghĩa.