Tản văn của Hoàng Anh Tuấn
Bốn người đi hai con ngựa sắt, thay nhau xế. Những cung đường từ Phố Ràng lên Si Ma Cai uốn lượn như trải lụa. Đến dốc Trung Đô khí trời mát lịm. Sương mù từ dưới thung sâu ùa lên chắn lối. Sương trắng quyện vào nắng ngọt vón lại thành từng cục tròn như bông giắt vào bánh xe. Vách đá tai mèo cheo leo bên phải, nương ngô sậm hạt mươn mướt bên trái đưa chúng tôi lên với chợ phiên Cán Cấu.
Chợ họp từ sớm tinh mơ ven đường dẫn lên phố huyện Si Ma Cai. Một vùng khăn áo, rau quả ngợp sắc màu. Người Mông, Thu Lao, Pa Dí từ trên núi xuống. Người Tày, Nùng, Giáy từ dưới thung lên. Cả Người Hoa bên kia biên giới cũng sang. Và cả những người khác du lịch nơi trời Tây xa xôi cũng xì xồ góp mặt. Xe máy cứ việc dựng ngoài đường cái, chẳng có ai lấy trộm đâu mà sợ. Một anh bạn mặc áo chàm bảo thế rồi nhoẻn cười - nụ cười có răng bọc vàng dễ mến.
Cổng chợ bày bán cơ man măng trắng, ớt đỏ và cà tím. Ba sắc màu trong bức tranh tương phản xếp cạnh nhau trên lối đi. Cần thì mua, không có lời mời chào. Muốn mua không mời cũng mua. Không muốn mua có mời cũng không mua. Và đôi khi mang măng, ớt, cà đi chợ chỉ là cái cớ. Để mà đến chợ. Để mà gặp bạn. Thế thôi.
Định vào hàng thổ cẩm mua cho vợ cái váy. Nhưng bụng đói giục cái chân bước sang khu hàng ăn. Lều quán cọc gỗ mái brô, nhưng không hề nóng nực nên cái quạt điện đứng yên một góc tư lự. Quán nào cũng có cái chảo to. Thắng cố đấy. Thắng cố trên bếp lửa sôi sùng sục tỏa ra mùi gừng già, thảo quả, hoa hồi, mắc khén…Nếu tiền rủng rỉnh vì con lợn cắp nách mới bán thì mời bạn ăn bát thắng cố, uống chén rượu rót tràn. Nếu ngô chưa thu hoạch, cũng chẳng sao. Bắt phở chua với chén rượu cắn cạp ngồi một góc. No đến tận chiều. Phở sạch tuyệt đối.
Người bán tự tráng bằng gạo nương đỏ, nên bánh phở cũng đỏ như say rượu. Bước vào quán, gọi một bát thắng cố, một bát tràng trễ, một bát canh óc đậu nấu rau bí, một bát thịt lợn nướng và bốn bát phở chua. Đói ngấu sau chặng đường xa nhưng nhiều quá nên bỏ thừa. Chẳng như dưới vùng thấp mỗi thứ một tí dàn trên mặt đĩa ăm ắp rau thơm. Thức ăn đều đựng trong bát, không thấy một cái đĩa nào. Chủ quán bảo, đĩa đựng được ít nên khách không thích đâu. Bụng no căng đứng lên bước ra ngoài, đã thấy mấy anh say vắt lưỡi nằm trên cỏ mắt lim dim con mắt.
Chợ chim náo nhiệt nhất. Họp trên quả đồi nhỏ cạnh ruộng lúa. Lồng chim treo trên những cành lê, cành đào cổ thụ mốc thếch rêu. Cây đào, cây lê chiu chít quả má hồng như má con gái mùa rét. Chim hót đọng lại thành từng chùm. Người xem nhiều hơn người mua. Người mua nhiều hơn người bán. Đứa chỉ trỏ vào lồng, đứa huýt sáo xùy chim, đứa mặc cả từng đồng. Nhiều nhất là họa mi, rồi đến khướu, chào mào…Một con họa mi bị sổng, cả đám trai ùa theo đuổi. Con chim bay vút lên trời xanh để lại tiếng xuýt xoa tiếc nuối.
Chợ trâu ngay cạnh đấy trên bãi đất lầy ngập ngụa phân đen. Con trâu phe phẩy tai quạt muỗi. Xem tai, xem mông, xem móng. Chả ai chịu xem mắt con trâu. Mắt trâu buồn lắm. Mai nó về cày nương nhà khác, không buồn sao được. Chợ trâu yên tĩnh hơn. Và chẳng có con nào sổng được mà ồ lên như ở chợ chim.
Mấy người bán rượu ngô ngồi ngay bậc lên xuống. Mùi rượu ngô ủ men hồng mi tỏa ra ngào ngạt đựng trong can nhựa. Nếu không có tiền uống rượu cứ việc nếm thử rượu mỗi hàng một nắp. Từ hàng đầu tiên đến hàng cuối cùng. Thừa sức say như người uống trong quán ăn đấy.
Muốn tìm con gái trẻ bắt về làm vợ phải lên chỗ bán quần áo, giày dép, phấn son. Váy xòe trên phản như cánh hoa, cánh bướm sặc sỡ. Váy bán cho khách du lịch thôi, dăm bảy triệu một cái. Đứa gái Mông đảm đang tự dệt, tự thêu váy. Chẳng mua váy ngoài chợ bao giờ. Không biết thêu, biết dệt váy trước khi về nhà chồng là gái hư, người già bảo thế.
Trẻ con theo mẹ, theo bà đi chợ. Mắt ngơ ngác như mắt bê con cháy lên niềm thích thú. Tay cầm kem vừa đi vừa mút. Giữa mùa hè mà lại được ăn cả mùa đông. Có đứa bé quá cũng theo đi chợ, ngủ ngặt nghẽo trên địu.
Mang gà, vịt, lợn xuống bán. Nếu không ôm trước ngực, cắp trong nách thì cũng phải buộc dây dắt đi thong thả. Chẳng thấy ai nhốt trong lồng bao giờ. Con vật cũng đi chơi chợ phiên như người trước khi về nhà khác. Nếu nuôi tiếp, cũng vui. Nếu hóa kiếp, cũng cam lòng.
Hàng quá bánh cũng xúm xít toàn đàn bà con gái. Bánh lá xếp tầng như bờ rào đá trước sân. Bánh rán như mặt trăng kêu xèo trong chảo mỡ vàng ngậy. Bánh trôi trắng mịn như ngực con gái ăn với ít nước đường ngọt lừ. Vừa ăn vừa xuýt xoa vì nóng. Môi bóng mỡ thêm hồng dưới nắng mai lấp lánh.
No rồi, say rồi. Mua thêm cân thịt lợn đen rồi ngược dốc về Nàn Sán nhà anh bạn cùng đi. Hẹn thứ bảy khác, ta lên chơi chợ phiên Cán Cấu. Bỏ lại một vùng náo nhiệt phía sau lưng. Khi ấy mặt trời lên cao bằng ngọn bương…
Hoàng Anh Tuấn (Công an huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai - Tổ 5B, thị trấn Phố Ràng, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai; ĐT: 0914877998)
- Độc đáo chợ phiên cuối tuần ở Si Ma Cai (05.09.2016)
- Cọn nước một vẻ đẹp cần gìn giữ ở Bảo Yên (26.08.2016)
- Si Ma Cai - bài ca đỉnh núi (22.08.2016)
- Âm thanh bên triền sông (20.08.2016)
- Nghi lễ ngày rằm tháng Bảy của đồng bào thiểu số Lào Cai (19.08.2016)
- Chợ phiên Bắc Hà - Lào Cai (10.08.2016)
- Những trải nghiệm chỉ có ở Fansipan Legend (19.07.2016)